Yeni Başlayanlar İçin Adım Adım Borsa

Borsa herkesin merak ettiği ama kimileri için içinde olduğu kimilerinin de dışında kaldığı bazılarının da kenarından köşesinden ulaştığı bir sermaye yatırım alanıdır.

Borsa tanımını yapmadan önce borsaya yeni başlayacaklar için bir borsa rehberi hazırladık. Bu borsa rehberinde borsa tanımını, borsada kullanılan araçları , borsa terimleri gibi bir çok kavramı öğreneceksiniz. Bu sayede, borsada işlem yapmaya başladığınızda ayakları yere sağlam basan bir borsa yatırımcısı olma yolunda emin adımlarla ilerleyeceksiniz.

Borsa Nedir?

Borsa tanımı, hisse senetleri, fonlar, menkul değerler gibi emtianın alınıp satıldığı düzenli ve denetlenen piyasalara borsa denilmektedir.

Borsalar, hisse veya değerli bir emtia almak ve satmak isteyen kişilerin eşleştirilmesi suretiyle yatırım araçlarının belirli kurallara uygun olarak el değiştirmesinin sağlandığı kısa ve uzun vadeli fiyat değişimlerinden kar elde edilmeye çalışılan alandır.

Menkul kıymetler borsalarında, hisse senedi, tahvil, bono, yatırım fonları gibi kıymetli evraklar işlem görürken, ticaret borsalarında ise altın gümüş, platin gibi değerli madenler, petrol ve doğal gaz gibi enerji sektörü ürünleri, döviz pariteleri, kahve, pamuk buğday gibi tarım ürünleri spot piyasalarda işlem görürler.

Dayanak varlığa dayalı future, forward ve opsiyon kontratları ise vadeli işlemler ve opsiyon piyasasında (VİOP) alınıp satılır.

Borsada İşlem Nasıl Yapılır?

Borsada işlem yapmak isteyen  kişiler önce SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) lisansına sahip bir aracı kuruluş (Osmanlı Yatırım, İnfo Yatırım, Tacirler Yatırım vb.) veya kişinin hesabının bulunduğu bir bankada yatırım hesabı açtırmaktır.

Yatırım Hesabı Nasıl Açılır?

Sermaye Piyasası Kurulu’nun web adresine girerek SPK lisansına sahip, yetkili aracı kurumların ve bankaların listesine bakabilirsiniz. Bu listede bulunan kurumların aracılık hizmet koşulları, komisyon bedelleri ve diğer masraf ve kesintileri karşılaştırabilir en uygununu seçebilirsiniz. Seçeceğiniz aracı kurumun beklentilerinizi karşılayacak nitelikte olması tüm işlemleri o kurum aracılığı ile yapacağınızdan dolayı önemlidir.

Risk Bildirim Formu Nedir?

Risk bildirim formları, yatırımcıyı çeşitli sermaye piyasası araçlarına ilişkin riskler hakkında bilgilendirmek üzere hazırlanmış belgelerdir. SPK, risk bildirim formlarının işlem yapmak isteyen kişiler tarafından okunduğunun ve anlaşıldığının belirtilerek imzalanmasını mecbur hale getirmiştir. Türev araçlar ve varantlara yatırım yapmak isteyen yatırımcılar ise ekstra olarak türev araçlar ve varantlar için hazırlanan risk bildirim formlarını imzalamak zorundadırlar.

Borsada Nasıl İşlem Yapılır?

Borsada işlem yapan kişiler hesap açtıkları kurumun online platformundan veya müşteri temsilcileri aracılığı ile ilettikleri alım satım fiyatı ve adeti eşleştikten sonra verilen işlem gerçekleşir. Bir kişinin işleminin gerçekleşebilmesi için verilen emri karşılamaya yetecek adette ve fiyattan bir satış emrinin satmak isteyen bir kişi tarafından borsaya iletilmiş olması gereklidir. Borsada emirlerin gerçekleştirilebilmesi talep ve arzın eşleştirilmesine bağlıdır.

Örneğin 500 adet bir banka hisse senedini 10 TL’den almak için  kurumun online platformundan emrinizi verdiniz . En az 500 adet banka hisse senedini 10 TL’den satmak isteyen bir emir de borsaya iletilmişse sizin işleminiz gerçekleşir. İletilmemiş ise emriniz geçekleşmez. Gerçekleşmeyen emriler, kişinin emri girerken belirttiği tercihe göre ya beklemede kalır ya da gün sonunda iptal edilir.

Borsada Para Nasıl Kazanılır?

Hesap açtığınız kurum platformundan yükselmesini tahmin ettiğiniz bir Hisse senedini almak için emir verdiniz ve aldınız diyelim, hisse senedini tahmin ettiğiniz gibi yükselmeye  başlarsa kara geçebilirsiniz ve satmayı belirlediğiniz fiyata ulaştığında satarak karınızı alıp realize edersiniz.

Borsada para kazanmak için alıp sattığınız senetlerin veya tahvillerin fiyatlarının kısa veya uzun vadede nasıl yol izleyeceğini doğru tahmin edebilmek ve doğru taktik geliştirmekten geçer. Kapsamlı bir inceleme sonunda elde ettiğiniz veriler ve alım-satım tecrübeleriniz kendi yatırım taktiğinizi oluşturabilir ve en uygun hangi hisse senedinden veya tahvilden kaç paradan kaç adet alacağınıza ve bunları hangi fiyat aralıklarında satacağınıza karar vererek hesabınızı yönetebilirsiniz. Yatırımlarınızı belirli yüzdelikler ile dengeli bir şekilde bölerek portföy oluşturmak sizin olası riskleri risklerinizi dağıtarak zarar etme ihtimaliniz azaltıp kar etme ihtimalinizi arttıramaktadır.

Alım-Satım yaparken hisse fiyatlarını belirli bir süre izlemeli şirketin finansal durumuna, o an ki ticari ilişkilerine ,fiyat iniş çıkışlarına, büyüklüğüne, şirket yatırımlarına, karlılığa vb verilerine bakılarak işlem yapmak kişinin yararına olacak riski azaltacaktır.

Kısacası borsada para kazanabilmek için alınan emtia veya hissenin alış fiyatından daha yükseğe satmayı başarmak gerekmektedir. Bunun için de kişiler fiyatları iyi takip etmeli ne zaman yükseliş, ne zaman düşüş trendine gireceğini doğru tahmin etmeye ve alış ve satış zamanlamasını ayarlamaya çalışmalıdır.

Borsada İşlem Yapabilmek İçin Ne Kadar Para Gereklidir?

Borsada işlem yapmak için alt veya üst limit yoktur. Almak veya satmak istediğiniz hisse senedinden an az 1 adet alabilir veya satabilirsiniz. isterseniz 5 TL yatırarak da hisse senedi satın alabilirsiniz. Tabii ki amaç sadece hisse senedi almak değil yapılan işlem üzerinden para kazanmaktır. Yaptığınız işlemlerin geri dönüş oranı çok yüksek olabilir işlem yapılan para kadar kar veya zarar oranı olmaktadır.

Borsada Hangi Yatırım Araçlarına Yatırım Yapılabilir?

Borsa denince akla ilk hisse senedi gelmektedir oysa ki borsalarda sadece hisse senetleri değil çok çeşitli yatırım araçlarda yer almaktadir. Borsa İstanbul’da işlem gören yatırım araçları:

• Kıymetli Evraklar: BİST’de en yüksek işlem hacmine sahip yatırım araçlarıdır. Sermaye şirketlerine ortaklık paylarını gösteren kıymetli evraklardan olan hisse senetleri, hisse senetlerine göre daha az risk içeren, borçlanama araçları olarak bilinen devlet ve şirket tahvilleri ve hazine bonolar bu gruba girer. 1 yıldan kısa vadeli devlet tahvilleri olan Hazine Bonoları risksiz yatırım kategorisinde yer alır. Devlet tahvilleri ve hazine bonoları risk oranını düşürmek için yatırım portföylerine dâhil edilen yatırım araçlarıdır.
• Emtia: Altın, gümüş ve platin gibi değerli madenler, petrol, doğal gaz gibi enerji piyasası ürünleri, kahve, pamuk ve tahıllar gibi tarım ürünleri emtia piyasalarında fiziki teslim veya kontrat alım satımı biçiminde işlem görmektedir.
• Türev Ürünler: Vadeli işlem piyasalarında hisse senedi, döviz, endeks, emtia gibi dayanak varlıkların future, forward ve opsiyon kontratları adı verilen vadeli işlem sözleşmelerinin yapıldığı ve el değiştirdiği işlemlerdir.
• Varantlar: Opsiyon kontratlarına benzeyen ve kaldıraçlı yatırım aracı olan varantlar, türev araçlar gibi kontrat olarak değil menkul kıymet olarak işlem görürler. İşlem maliyetlerinin düşük olması nedeniyle bireysel yatırımcı için daha uygundur.
• Borsa Endeksleri: Bir tür gösterge olan endeksler borsalarda işlem gören hisse senetlerini içerir. Endekse dahil edilen hisse sentlerinin toplu performansı endeksin performansını gösterir ve endeksin içerdiği hisse senetlerinin işlem gördüğü piyasanın genel performansı hakkında bilgi verir. Her borsada çok çeşitli endeksler mevcuttur. Bir çok borsa endeksi de diğer yatırım araçları gibi alınıp satılabilmektedir. Borsa İstanbul’da, BİST 100, BİST 50, BİST 30 gibi endeksler bulunmaktadır. Türkiye’de BİST 100 endeksinin alınıp satılması mümkündür. BİST 100 endeksinde Borsa İstanbul’da işlem gören 100 hisse senedi bulunmaktadır.
• Döviz: Döviz işlemlerinde yatırmcılar belirli döviz paritelerine yatırım yaparlar. Döviz yatırımında paritede yer alan para birimlerinden diğerine karşı değer kazanması beklenen para birini satın alınırken diğer para birimi satılır.

Yatırım Stratejisi Nedir?

İşlem yaparken hedef belirlemek gereklidir. Hisse senedine yatırım yaptığınızı düşünürsek, yatırım yaptığınız senedini ne kadar süreyle elinizde tutmak istediğiniz ve bu süre zarfında yatırımınızdan ne kadar kar elde etmek istediğinizi belirlemelisiniz. İşleminiz tahmin süresi içinde hedefinize ulaşmak için hangi hisseyi, hangi fiyat arağından ve kaç adet almanız, aldığınız hisseleri ne kadar süreyle elinizde tutmanız ve sonra da hangi fiyat seviyesinden satmanız gerektiğini temel ve teknik analizler yardımı ile grafikler çizerek  belirleyebilirsiniz.

Bu nedenle borsada yaptığınız işlemler için bir taktik oluşturmalıdır. Satın alacağınız hisse fiyatı tahmininizin tersi yönde hareket etmesi durumunda katlanabileceğiniz zararın ne kadar olduğunu ya da ilk yatırdığınız paranın ne kadarının kaybetmeyi göze alabileceğinizi belirlemenizde fayda var. Aksi durumda piyasa ters gittiğinde paniğe kapılarak yanlış kararlar vermenize sebebiyet verecektir.

Bir yatırım taktiğiniz varsa işlemleri daha gerçekçi yaklaşabilir ve yatırımcıların sürekli düştüğü hatalara düşmezsiniz. Borsaya giriş ve çıkış taktiklerini de içeren bir yatırım planı ile zarar eden bir hisseyi hangi fiyattan satmanız gerektiğini daha rahat belirler ve büyük zararlar etmekten kurtulabilirsiniz

Yatırım Portföyü Nasıl Oluşturulur ve Yönetilir?

Hedeflerinize uygun dengeli ve çeşitlendirilmiş bir hesap oluşturmak risklerinizi azaltmak için önem taşımaktadır. İşlemlerinizi tek hisseye, fona, emtia ya bağlamak yerine farklı özelliklerde yatırım araçlarından oluşan bir hesap oluşturmak riskleri azaltıp dağıtacağı için önemlidir, başarılı bir risk yönetimi için gerekli olduğu kadar borsada yatırım yaparken hayal kırıklığına uğramanızı önlemek için uygulamanız gereken bir yöntemdir. Portföyünüzü riske atabileceğin miktarı belirleyerek ihtiyacınıza göre belirlemelisiniz. İdeal bir portföy risk alma yatkınlığınıza uygun oranlarda nakit, sabit getirili devlet tahvili ve hazine bonoları, altın ve döviz, hisse senetleri ve türev araçlardan oluşmalıdır.

Hesabınızda yer alacak çeşitli yatırımlar için ise yatırım araçlarını teknik ve temel analiz yöntemleriyle inceleyerek iyice tanımanız gerekmektedir. Sadece iyi bir portföy oluşturmak portföyünüzün performansını garanti etmez. Dış ve iç etkenlerle sürekli etkilenen yatırım ortamında piyasaları, fiyat değişimlerini ve küresel ve ulusal değişiklikleri ekonomik, ve politik gelişmeleri yakından takip edilmeli gereken durumlarda riskleri azaltmak için alttan alım /satım yaparak dinamik portföy yönetimi uygulamanız gerekir.

BİST Ne Demek?

BİST Borsa İstanbul’un kısa adıdır. Aralık 1985’te İMKB adıyla kurulan İstanbul Menkul Kıymetler Borsasının adı Aralık 2012’de BİST yani Borsa İstanbul olarak değiştirildi.

BİST 100 Nedir?

BİST 100 Borsa İstanbul’da Ulusal pazarda işlem gören hisse senetleri arasından en yüksek piyasa değerine ve işlem hacmine sahip 100 hissenin dahil edildiği bir gösterge endeksidir. Borsa İstanbul’da hisse senedi piyasasının genel performansı BİST 100 pay endeksine göre ölçülür. BİST 100 dışında BİST 50, BİST 30 gibi işlem hacimlerine ve piyasa değerlerine göre seçilen hisselerin yer aldığı farklı pay endeksleri ile BİST BANKA, BİST TURİZM gibi sektörel pay endeksleri, BİST İZMİR gibi şehir endeksleri, kar payı dağıtan hisselerden oluşan BİST TEMETTÜ endeksi gibi pay endeksleri mevcuttur.

Day Trade (Günlük İşlem) Nedir?

Menkul kıymetlerin bir gün içinde alııp satılması üzerine kurulan bir yatırım stratejisidir. Day trade yatırımcıları bir hisse senedinin fiyatında gün içinde oluşan farktan yararlanarak kar elde etmeyi hedeflerler. Day trade işlemlerinden kar elde edebilmek için yatırımcıların piyasayı sürekli izlenmesi, çeşitli algoritmalardan ve teknik analiz metodundan yararlanmayı bilmeleri gerekir.

Spread Nedir?

Bir varlığın alış ve satış fiyatları arasındaki farka spread veya makas adı verilir. İşlem hacminin yüksek olduğu piyasalarda spread daha dar, düşük olduğu piyasalarda ise daha yüksektir. Spread özellikle döviz piyasalarında işlem yaparken önemlidir.

SPK Nedir?

Sermaye piyasası Kurulu (SPK) 1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile Kurulmuştur. SPK’nin işlevi ve temel görevleri:

• Sermaye piyasalarının, güvenli, adil, etkin ve şeffaf olarak çalışmasını sağlamak
• Tasarruf sahiplerinin haklarının korunmasını sağlamak,
• Sermaye piyasasının çalışma kurallarını belirlemek,
• Aracılık faaliyetlerinin esaslarını belirlemektir.

Aracı Kurum Nedir?

Sermaye piyasalarında işlem yapmak üzere kurulan ve SPK tarafından aracılık yetkisi ve lisansı verilen kuruluşlardır. Yatırımcılar, işlem yapma yetkilerinin bulunmadığı hisse senetleri, döviz, vadeli işlem piyasalarında aracı kurumlar kanalıyla alım satım yapabilirler. Yatırımcı ile piyasalar arasında aracılık işlevi gören aracı kurumlar yaptıkları işlem başına komisyon alırlar.

Ayı Piyasası ve Boğa Piyasası Ne Demek?

Yükseliş tredinde olan piyasalara boğa piyasası düşüş trendine olan piyasalara da ayı piyasası adı verilir. Boğa piyasasında ekonomik büyümenin hızlanacağı ve varlık fiyatlarının yükselmeye devam edeceği beklentisi hâkimken ayı piyasasında ekonominin daralacağı veya durgunlaşacağı ve varlık fiyatlarının gerileyeceği beklentisi hâkimdir.

Teknik ve Temel Analiz (Fundamental Analysis) Nedir?

Teknik analizi Kısaca tanımlamak gerekirse ;

Teknik analiz, varlıkların saatlik, günlük haftalık fiyat hareketlerinin oluşturduğu trendleri grafikler üzerinde analiz ederek gelecekteki fiyat hareketlerini çeşitli formüllere göre tahmin etme yöntemidir. Temel analiz, varlıkların gelecekteki fiyatlarını etkileyen faktörlerin, finansal veriler incelenerek tespit edilmesi ve buna göre varlıkların gerçek piyasa değerlerinin ve gelecekteki muhtemel piyasa değerlerinin tahmin edilmesine yönelik olarak yapılan veri analizlerinden oluşur.

” Çok kısa vadeli kararlar alırken Teknik Analiz , orta ve uzun vadeli kararlar alırken ise Temel Analizden yararlanmak daha doğrudur. “